money walks

Gecen gun mekani Amerika’dan vatani Turkiye’ye tatil icin gelmis bir arkadasimla metroya bindik. Uzun zamandir binmemisim, merdivenlerden indigimizde bizi karsilayan o floresan renkler cumbusu, zevk ve estetik dusmani, cok sayida gereksiz imge ve renkle doldurulmus, dogu-bloku ulkelerindeki kumar makinelerinden hallice otomasyon cihazlari gozlerimi aldi. Arkadasim belli ki onu dahi ozlemis oldugu ve elinde simsiki tuttugu akbilini doldurmak uzere cebindeki 10 lirayi makinaya yem olarak verdiginde, makinadan “Yeni Turk Lirasi kabul edilmemektedir” mealinde bir hata mesaji cikti. O anda aklima az sonra anlatacagim anim geldi. Icimden “hahah, aynisi bana olmustu” derken bir dusundum de, daha hepi topu daha bir yildir yurt disindaydi. Sonra ters cevirip yerlestirdiginde, islem basariya ulasti. Akilli gozuken fakat tum hatalari tek bir hata mesaji basliginda topladigi belli aptal bir makina iste. Madem insan gucune goz dikiyorsun, gercekten akilli ve evrensel mesajlar verebilen:S makinalar yerlestir ama, degil mi? Bir turistin orada ters giden seyi anlamasi harcayacagi efor ve zamani filan gecirdim aklimdan.

Gecenlerde kuzenimin evlendiginden beri bir turlu gidemedigim (sonrasinda cocugu oldugu ve ele gelecek kivama eristigi detayini da eklersek hic kisa bir sure sayilmaz), sehrin disindaki yari-vahsi yasam alanlari uzerine, belki de bir ormanin tam ortasina dikilmis villa sitelerinden birindeki evine gittim. Eh madem havuzu var, yanima artik adi yuzme sortu mudur, sort-mayo mudur, deniz sortu mudur, birbirinden kotu kaliplarla isimlendirilen tekstil urununden alayim dedim. Elime saniyorum uc-dort yildir giymedigim bir tanesi geldi. Ufacik cebinde bir seyler dondugunu hissetmis olmaliyim ki, iki parmagimi bir kanca gibi daldirdim ve bingo… 70 lira! Hic fena degil, degil mi? Bu "degil mi" lafi da kafami cok karistirir. Ingilizcedeki "isn't it?" ile bir bagi olmali. Hangisi degil mi? Olumsuz bir kalip, olumlamak icin kullaniliyor. "Cok kotu, degil mi?". Evet cok kotu. Bu da olumlanmis bir olumsuz. Neyse, 70 liraya donelim. Cok severim boyle gizli yatirimlari. Daha once birkac kez unutup denizde para kaybettigimi dusunursek gercekten kismetliydim.

Ama o da ne? Paranin uzerinde 70 Yeni Turk Lirasi yaziyordu. Yani artik hicbir degeri kalmayan birer kagit parcasiydi. Dogruluk payi var mi hala bilmiyorum ama kucuklugumuzden beri tedavuldeki parayi yirtmaniz durumunda Ataturk’e ihanetten sizi suclu bulacagi soylenen ayni kanunlar, belli ki tedavul disina cikildiginda "parayla saygi olmaz evladim" dercesine parayi yok etmeyi emrediyordu.

Sonra vakadan kazandigi momentle hayal gucum bambaska yerlere gitti. Dusunun ki adamin biri yasa disi yollardan, belki bir soygundan binlerce, eski haliyle milyarlarca lira nakit para kaldirdi. Bildigim kadariyla suc dunyasinda halen en yaygin metod nakitte kalmaktir. Bu durumda gomme aliskanligi da bakidir. Adam parayi bir araziye gomdu, 3-4 yil yatti ve cikti. Dusunun arada sifirlar ucurumus, yetmemis, YTL-TL gecisi yasanmis. Artik o dev balyayi yakacak mi yapar, yoksa –eh sonucta karanlik adamlardan bahsediyoruz- o paralarla keyif verici bir takim maddeleri durum mu yapar bilmem. Ola ki cok gec kalmadan bu gecis donemlerinden birinde disari cikti, herhalde ilgiyi uzerine cekmemek icin (karisina aldigi bizon kurku es gecersek) ulkenin dort bir yanindaki bankalarda bolumler halinde paralari cevirtmesi gerekirdi. Hadi yasa disi is yapana mustehaktir deyin, yine babadan kalma yontemlerle parasini saklamis, yerini ondan baska kimsenin bilmedigi ve hayat bu ya, komaya girip birkac yil sonra uyanan adamin vaziyetine ne demeli? Belki soyguncu ganstere gore yasal yollardan hakkini arama sansi vardir, bilemiyorum. Paranin cismindeki degisiklikleri bir kenara birakalim, bu tip durumlarin bas dusmani, su siralar uyudugu soylenen enflasyon canavari bile tek basina boylesi geri-donusleri kabusa cevirmeye yeterdi. Gercekten Turkiye gundemin, zevklerin ve politikalarin yani sira paranin da cok hizli degistigi bir ulke...

O sinirle artik icimden ne kufurler saydiysam ve bilincimi nasil yitirdiysem, sortu da unutmusum. Kuzenimden bir tane indiragandi yaptim. Cebini kontrol etmeyi ihmal etmedim, belki yasadigim zarardan kar uzerinden olusan zarari bir sekilde tazmin edebilirdim. Ama tabii ki bosa oltaydi, o benden hep daha dikkatli ve duzenli olmustur. Bu uzzundan verecegim hisse, aman tatil beldesinde paranizi sortunuzun cebine koymadan once mutlaka Dolar ya da Euro’ya cevirin :S

PS: Mark’a cevirmis olanlara da gecmis olsun