holy clown!

Henuz bilgi ve deneyim donanmamis naïf halleriyle cocuklari disarda tutarsak, palyacoyu ontolojik olarak bir eglence figuru saymak, bir kacisi ve gizlenmeyi simgeledigini dusunmek ve urkmekten daha zor. Dunyaya kendisini koca bir burun, beyaz bir boya katmani, renk cumbusu, abartili kiyafetler ve koca ayaklarla baska nasil bir halet-i ruhiye siper etmeye ugrasir ki? Zaten tarihin ilk tescilli palyacosu Joseph Grimaldi (1778-1837) de derin bir travmayi, -dogumda kaybettigi karisinin acisini-, meslegi araciligiyla kostumunun icine gommeye ugrasan acili bir kacis adamdiydi. Kimseye kayda gecmis bir kotulugu olmadi, ama her palyaconun kacisi/ortunmesi bu kadar zararsiz olmayacakti.

Nitekim zaman icinde palyaco olgusunun edindigi konum, bu tip mesru huzunlerin zirhi olma masumiyetini yitirmis olacak ki sayisiz suc hikayesine onemli bir esin kaynagi ve kahraman olmus. Stephen King’in “It” romani (Evil Clown Pennywise) kulliyatin kilometre tasi. Komedi unsuru bir figuru bozup canavarlastirma ve insan algisini alasagi etme kiskirticiligi sadece palyacolar icin degil, kuklalar, oyuncak bebekler, soytarilar, hatta noel babalar icin de gecerli. Nitekim palyaco fobisi olarak bilinen ve erken yaslarda edinilmis tatsiz kisisel tecrubelerin damitimi olan “koulrofobi” esasen zihinde ayni klasore konan diger maskeli, boyali, abartili ve ifadesiz –ya da kisinin ruh haline gore ifadesi degisen- figurleri de kapsiyor. Kisisel tecrubeler izlenmis bir film, okunmus bir kitap, ya da gercek hayattan yasanmis bir kesit olabilir. Bu bakimdan koultrofobi, ornegin kukla Chuckie’ye veya Batman’in ezeli dusmani palyacomsu Joker’e de cok sey borclu (Laf arasinda, son Joker ve yakin zamanda cihandan terk-i diyar eyleyen resimdeki Heath Ledger’in da topragi bol olsun)…

Bu gelisimi ve yarattigi izlenimi, palyacolugun esgal gizleyici bir unsur olusturarak kotuluge elverisli bir zemin hazirlayisina indirgemek kolaycilik olur. Kuskusuz anarsik palyaco tipi “auguste” veya palyaco canavar “Siats” gibi kurgusal figurler bu surece destekcidir. Lakin hersey kurgudan ibaret degil . Tarihin en onemli palyacolarindan Jown Wayne Gacy Jr.’i surece etkili faktorlerden biri olarak atlamamak gerekir. 1942 dogumlu ve 11 yasinda oyun esnasinda kafasina aldigi bir darbeyle omrunun geri kalanini ara ara karartmalar yasayak geciren Gacy’nin hayati tam bir klinik vak’a. Ailenin fertlerine siddet uygulayan psikotik bir babayla baslayan bu calkantili hayat yolculugu, evin civarina gomulu ve nehre atilmis, igfal ve istismar edilmis 33 adet genc cocuk cesedine kadar gidiyor. Seri katil icin yolun sonu: 1994 yilinda siringa ile idam…